کد مطلب:20809 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:2

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

با توجه به اين كه هنگام مرگ، روح از بدن جدا ميشود، و جسم هيچ فعاليت و احساسي ندارد و آمادة متلاشي شدن و تجزيه شدن ميشود و حتي برخي جسدها پيش از در قبر نهادن، متلاشي ميشوند، سؤال نكير و منكر در شب اول قبر، فشار قبر، عذاب قبر و مانند آن، چه معنايي دارد؟ به نظر ميرسد، پس از مرگ، همه چيز مربوط به روح است و روح مجرد است و عالم برزخ هم غير مادي است و زمان و مكان در آن دخيل نيست، بنابراين، آيا عنوان شب اول قبر صحيح است؟

نقطة ابهام شما در اين جاست كه آيا قبر و اتفاقاتي كه در آن ميافتد، مادّي است يا غير مادّي.

در تحقيقي كه عالم كامل و عارف واصل، حضرت امام خمينيارائه دادهاند، غير مادّي بودن عالم قبر را اثبات كردهاند كه خلاصهاي از نظر ايشان را در اين جا بيان ميكنيم: خروج انسان از اين جهان، به هر شكل كه باشد ـ به مرگ طبيعي و يا مرگ اخترامي، يعني انسان براثر آفتي، از دنيا برود، با آن كه قابليّت و استعداد ادامة حيات را دارد ـ به معناي دخول در عالم قبر است و عالم قَبر، همان عالم برزخ است.

از امام صادقپرسيدند: قبر چيست؟ فرمود: قبر همان برزخ است از هنگام مرگ تا روز قيامت.(بحارالانوار، علامة مجلسي، ج 6، ص 218، نشر وفأ، بيروت.)

البته اين كه قبر بايد رو به قبله باشد، و يا بايد به فلان شكل كنده شود و مانند آن، احكام فقهي قبر در عالم دنياست و به آن عالم و نشئة ديگر مربوط نيست، ولي چون اين بدني كه اكنون به صورت جسمي بيروح در آمده، در گذشته بدن مسلماني بوده و فرد مسلمان، با آن ارتباط داشته و در حال حاضر هم از نظر شرعي احترام دارد; در نتيجه، خانة اين جماد محترم كه محل اوست ]= قبر خاكي[ نيز محترم است امّا اين مطلب بدان معنا نيست كه همين قبر خاكي، محل پرسش و آرامگاه مؤمن باشد. آن قبري كه پرسش و جواب و يا درد و غم و يا سرور و شادي دارد، در عالم طبيعت نيست، بلكه در عالم برزخ ميباشد. قبري كه يك متر و نيم طول و نيم متر عرض دارد، همان قبري نيست كه گفتهاند مقدار آن به اندازة مشرق و مغرب است، يا براي مثال، در اين قبرها هر چه بگرديم اژدهايي نمييابيم، با اين كه در روايت آمده است: در قبر نود و نه اژدهاست كه قدرتشان به گونهاي است كه اگر يك فوت به اين جهان بكنند، در تمام دنيا گياهي نميرويد.(همان، ص 219.) پس اگر اين حيوانات، فقط در يك قبر بودند، لازم ميآمد كه در جهان، گياهي نرويد. هيچ كدام از اخباري كه كاشفان اسرار، مُخبران غيب دربارة قبر گفتهاند، با شرايط و احكام دنيا، مناسبت ندارد. شما ميتوانيد براي دسترسي به آنها، به كتاب حق اليقين و علم اليقين مرحوم فيض كاشاني مراجعه نماييد. خلاصه آن كه از خود اخبار، به طور كامل، ميتوان فهميد كه، قبر كجاست و مقصود از بدني كه در قبر است، كدام بدن است; البته معناي اين سخن آن نيست كه وقتي بنا شد منظور از قبر، اين گودال معروف نباشد، پس بدني هم وجود نخواهد داشت، بلكه در قبر به معناي برزخ هم بدن وجود دارد، امّا نه اين بدني كه به خاك سپرده شده است. در برخي روايات آمده است: ارواح در عالم قبر، به صورت ابدان هستند.(التهذيب، شيخ طوسي، ج 1، ص 466، نشر دارالكتب الاسلامية.) جنس اين بدن، از جسم لطيفي است كه از تبديل بدن دنيوي، به بدن مثالي فراهم آمده و به حركت جوهري موجود شده است; به همين جهت، اخباري كه دربارة عالم قبر، به بدن اشاره دارند را ممكن است بر همين بدن حمل كنيم; خلاصه آن كه براساس بسياري از روايات، عالم قبر، همان عالم برزخ است و بالعكس و همة اخباري كه دربارة عالم قبر رسيده است، در اين صورت متصور و موجّه است.(ر.ك: معاد از ديدگاه امام خميني، ص 171 ـ 173، تهيه و نشر: موسسة تنظيم و نشر آثار امام خميني(ره).)

پس مراد از عالم قبر، كه در روايات آمده است، همين گودالي كه ميكنند، نيست. بلكه همان عالم برزخ است.

اگر حقيقت قبر و عذاب قبر، اين باشد كه انسان تا قيامت در همين قبر خاكي عذاب ميشوند، پس بايد گفت كساني كه قبرها را خراب ميكنند، در واقع مردم را از عذاب قبر رها كردهاند.

عالم برزخ مادي نيست، ولي مجرد تام هم نيست، بلكه واسطة ميان ماده و مجرد تام است. روح در آن جا در بدن مثالي و برزخي قرار دارد.

از آيات و روايات استفاده ميشود كه در عالم برزخ، روز و شب وجود دارد.

قرآن در مورد عذاب آلفرعون، ميفرمايد: النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا غُدُوًّا وَ عَشِيًّا;(غافر،46) عذاب آنان آتش است كه هر صبح و شام بر آن عرضه ميشوند، و روزي كه قيامت برپا شود ]ميفرمايد:[ آن فرعون را در سختترين عذابها وارد كنيد.

پيامبر اكرمميفرمايد: هنگامي كه يكي از شما از دنيا ميرود، جايگاه او را هر صبح و شام به او نشان ميدهند.(بحارالانوار، علامه مجلسي;، ج 6، ص 275، مؤسسة الوفأ، بيروت.)